Het meest universele woord? Huh!

Het onderzoek is netjes afgerond, de resultaten zijn recent via internet bekend gemaakt. Taalwetenschappers deden onderzoek naar universele woorden in alle talen en dialecten in de wereld. En wat is het meest universele woord? Huh!

Omdat er zoveel talen en dialecten zijn, is de kans op het vinden van een universeel woord erg klein. Na heel wat onderzoek eindigden de wetenschappers bij het woordje Huh?. Om Huh? uit te kunnen roepen tot een universeel woord moesten twee cruciale vragen onderzocht worden: Is Huh? wel universeel? en is Huh? wel een woord?

Is Huh? universeel ?

Huh? is een universeel woord omdat het geen aangeboren geluid is zoals lachen of grommen. Huh? is een resultaat van selectieve druk in een omgeving van interactie die alle talen kennen: die van ‘conversatieherstelling’. D.w.z. 2 mensen hebben een gesprek en door slecht horen of niet begrijpen, valt er een gat in de conversatie. Huh? herstelt de conversatie.

Ook al zijn er variaties gaande van Eh? tot Hu?, de opbouw van Huh? is bijzonder consistent. Het gaat altijd om 1 woord met 1 lettergreep, 1 niet geheel uitgesproken klinker en een vragende intonatie.

Is Huh? een woord?

Huh? voldoet aan de criteria van een woord: gebruik en betekenis moeten geleerd worden in tegenstelling tot schreeuwen, huilen of grommen.
Iemand die Spaans leert, moet weten dat het HUH-effect komt van –e met stijgende intonatie. Iemand die het Cha’palaa dialect leert, moet weten dat het HUH-effect komt van -a met dalende intonatie. En iemand die Nederlands leert, moet weten dat het HUH-effect komt van -h met stijgende intonatie.

Niet-taalgebonden geluiden zoals niezen, huilen en lachen zijn al aanwezig bij de geboorte of kort daarna. Maar kinderen leren het gebruik van Huh? pas tussen hun 2de en 5de levensjaar. Huh? is dus onderdeel van een leertraject.

Intonatie en expressie

Een woord als Huh? wordt in ruwweg dezelfde vorm en functie gevonden in gesproken talen over de hele wereld. Binnen diverse talen is de intonatie van Huh? vrijwel consistent: stijgend in toonhoogte. In vele talen wordt een stijgende toon algemeen geassocieerd met een ‘niet-einde’, onzekerheid en vragende uitdrukking.

Let wel: het woord Huh? alleen is niet genoeg! Intonatie en gezichtsuitdrukking geven het woord Huh? zijn overduidelijke functie.

Rororo?

Huh? is tegelijk universeel én afgestemd op de regels van de verschillende talen en dialecten. Maar waarom vindt men in essentie overal dezelfde vorm – iets dat op Huh? lijkt – en niet bijvoorbeeld Bi? in de ene taal en Rororo? in een andere taal?

Er zijn wetenschappers die beweren dat dit ligt aan het feit dat Huh? een aangeboren kreun is, zoals ook een schreeuw of een lach aangeboren geluiden zijn, een soort van basistaal, een instinctief woord. Dus zowat iedereen zegt Huh? op dezelfde manier. Echter hier kan tegenin gebracht worden dat onze naaste verwanten, de mensapen, geen Huh? als klank kennen, hoewel ze wel degelijk een lach en een schreeuw kennen.

Een conversatie hersteller zoals Huh? heeft een specifiek doel op een specifieke plek binnen de conversatie. Het is een signaal dat indiceert dat er een probleem is dat onmiddellijk opgelost moet worden. Huh? is het woord dat de minste inspanning van mond én denkvermogen vraagt. Minimale articulatie is vereist zodat de conversatie snel hersteld kan worden.

Haaien en dolfijnen

Huh? is een product van culturele evolutie. Dolfijnen en haaien zijn onafhankelijk van elkaar geëvolueerd maar hun lichamen lijken heel erg op elkaar omdat ze evolueerden in dezelfde omgeving, de oceaan. Zo is het met Huh? ook.

Kwestie van milliseconden

De leefomgeving van Huh? is taal en specifieker: conversatie. Een vloeiende conversatie is gebaseerd op het feit dat je brein al een antwoord aan het formuleren terwijl je gesprekspartner nog bezig is met zijn/haar verhaal. In een conversatie duurt het wisselen van gesprekspartner (eerst spreekt de één, dan de ander) slechts 100 tot 300 milliseconden. Duurt het langer, dan signaleren beiden breinen dat er een probleem is. Het brein blijft namelijk voortdurend onder druk staan om de conversatie voort te zetten. Bij een onderbreking van een conversatie omdat de informatie slecht gehoord is of niet goed begrepen, moet er binnen die 100 tot 300 milliseconden een signaal gegeven worden. Een signaal dat indiceert dat er een probleem is.

Erik en Gerda praten met elkaar in een rumoerige kamer vol feestgangers. Beiden breinen zitten midden in conversatiemodus.
Door een plotse uitbarsting van gejuich hoort Gerda even niet wat Erik zegt. Toch wil het brein van Gerda de conversatie gaande houden. Gerda wordt als het ware intern gepusht om te signaleren dat er iets fout gegaan is. De eerste reactie is dan vaak Huh?
Ook het brein van Erik zit in die conversatiemodus. Het horen van Huh? stimuleert zijn brein onmiddellijk tot het herhalen van wat hij net gezegd heeft.

Verder onderzoek?

Er zijn nog andere geluiden gevonden die onder dezelfde vlag van Huh? zouden kunnen vallen. Mmmmmm of M-hm zijn ook geluiden die de conversatie gaande houden. Uh? of Um? drukken twijfel uit. Oh en Aha bevestigen binnen een conversatie begrip. Al deze ‘woorden’ zorgen ervoor dat een conversatie optimaal blijft verlopen.

Ongelikte beer

We mogen dan wel verschillende talen en dialecten spreken, de snelle respons om een conversatie gaande te houden, zit ingebakken in elke taal in elke cultuur. Toch vinden we Huh? vaak dom en onopgevoed klinken. We voeden onze kinderen op niet gebruik te maken van het universele woord Huh? maar andere uitdrukkingen en zinnen te gebruiken zoals “Sorry?”, “Nog een keer?” of “Kan je dat herhalen?”. Maakt ons dat dan slimmer of dommer dan onze voorouders?

Bron: Research paper “Is Huh? a Universal Word? Conversational Infrastructure and the Convergent Evolution of Linguistic Items”